Sự kiện thất thủ kinh thành và cuộc cướp phá kho báu tại Huế

Cuộc tấn công vào Tòa Khâm sứ Huế ngay trong đêm mùng 4 rạng sáng 5/7/1885 không đạt được thắng lợi như Phụ chánh Tôn Thất Thuyết mưu tính, quân Pháp đã phản công chiếm kinh thành Huế và cướp bóc nhiều của cải. Hãy cùng tìm hiểu về sự kiện này.

Hòa ước Giáp Thân 1884, còn được gọi là Hòa ước Patenotre (tên người ký Hòa ước về phía Pháp) tuy về mặt văn từ chia ba miền thành ba thực thể chính trị khác nhau: Nam kỳ là thuộc địa, Bắc kỳ là xứ bảo hộ, Trung kỳ là vùng tự trị của triều đình Huế, song về thực chất, việc thuộc địa hóa toàn thể lãnh thổ Việt Nam đã được Pháp áp dụng từ thập niên 1880, nhất là khi toàn quyền Đông Dương Paul Doumer sang Việt Nam vào năm 1897.

Tháng 4/1885, thống tướng De Courcy sang Bắc kỳ nhậm chức Tổng trù sứ Trung và Bắc kỳ. Ở Hà Nội chưa bao lâu, ông ta vào Huế để thực hiện hai việc chính: một là bệ kiến vua Hàm Nghi, trình lá thư hỏi thăm của Tổng thống Pháp (sử Việt Nam gọi là Giám quốc) Jules Grévy; hai là trao cho triều đình Huế bản Hòa ước Giáp Thân đã được Nghị viện Pháp chuẩn y.

Viên Tổng trù sứ vào đến Thuận An ngày 2/7/1885 và ngay sau đó đã yêu cầu hai vị Phụ chánh đại thần Nguyễn Văn Tường, Tôn Thất Thuyết cùng Cơ mật viện sang Tòa Khâm sứ Huế để thương nghị với phía Pháp về chương trình bệ kiến vua Hàm Nghi. Trong lúc nói chuyện với ban tham mưu, De Courcy không giấu giếm ý định nhân cuộc họp này để bắt giữ Tôn Thất Thuyết. Tin đó do một sĩ quan thân cận của ông ta để lọt ra ngoài và tất nhiên là sớm đến tại vị Phụ chánh. Vì thế, Tôn Thất Thuyết đã cáo bệnh không đi.

Trước phản ứng của Phụ chánh Tôn Thất Thuyết, De Courcy bộc lộ ngay bản chất hống hách của một tên thực dân, buộc triều đình Huế phải cho người cáng ông Thuyết qua. Chẳng những thế, viên tướng này còn trịnh thượng hơn, buộc triều đình phải để ông ta và tất cả binh lính có vũ trang đi vào cung điện bằng cửa chính Ngọ môn, nơi chỉ dành cho vua đi.

Với Tôn Thất Thuyết, hành vi của De Courcy là giọt nước tràn ly. Không như người đồng nhiệm trước đây là Phụ chánh Trần Tiễn Thành chủ trương giải quyết mối quan hệ Việt - Pháp qua điều đình, thương lượng, được liệt vào phe "chủ hòa", Tôn Thất Thuyết chủ trương chống Pháp triệt để. Ngay từ tháng 8/1883, ông đã cho xây dựng căn cứ địa Tân Sở ở Quảng Trị, dành làm một "kinh đô" thứ hai khi có biến. Vì thế, ông một mình sắp đặt kế hoạch tấn công vào Tòa Khâm sứ Huế ngay trong đêm mùng 4 rạng sáng 5/7/1885, trong lúc diễn ra buổi tiệc với sự tham dự của tất cả sĩ quan Pháp hiện diện tại Huế.

Cuộc tấn công không đạt được thắng lợi như mưu tính, quân Pháp phản công, gây ra một cảnh tượng kinh hoàng tại Huế, quân dân giẫm đạp lên nhau khi bỏ chạy khỏi kinh thành. Theo báo cáo của tướng De Courcy cho chính phủ Pháp ngay trong ngày 5/7/1885, số người tử thương về phía Việt Nam, cả quân lẫn dân, nằm trong khoảng 1.200 - 1.500 người; phía Pháp chỉ có 24 người tử trận (trong đó có 4 sĩ quan) và hơn 50 người bị thương cả nặng lẫn nhẹ. Tuy nhiên, hậu quả lâu dài của việc này lại không nhẹ cho phía Pháp chút nào. Theo một bài viết của cây bút A.Delvaux đăng trên tập san Đô thành Hiểu cố (BAVH) số 2 năm 1920, vì không được thu dọn, hàng ngàn tử thi bị phân hủy, dẫn đến tình trạng ô nhiễm nặng nề và hậu quả là chỉ trong hai tháng, đã có 700 trong số 3.500 lính Pháp bị bệnh dịch tả.

Ngày 7/7/1885, tướng De Courcy gửi một điện tín về cho chính phủ Pháp ở Paris báo tin về việc quân Pháp đã làm chủ tình hình hoàn toàn, không quên nhắc tới một khối lượng của cải khổng lồ trong Hoàng thành, riêng về các nén bạc đã trị giá khoảng 5 triệu Franc, nếu tìm thấy vàng nữa thì giá trị bằng tiền sẽ cao hơn rất nhiều. Trong điện tín, ông ta cũng báo cáo về tính kỉ luật của tiểu đoán lính Algérie dưới quyền ông ta.

Song, báo cáo về tính kỷ luật của lính Pháp đã bị phủ nhận bởi sự rối loạn trong cung điện lúc bấy giờ. Tại Hoàng thành, họ tha hồ cướp bóc, nhét đầy túi những nén bạc là loại tiền tệ trị giá 12 đồng (60 Franc) rồi mang đi bán lấy 4 hay 5 đồng. Tất nhiên, họ cướp bóc không chỉ có thế. Nhiều bảo vật bằng vàng cũng lọt vào tay họ.

Sau khi chiếm được kinh thành, tiếng súng đã im, quân Pháp tràn vào các cung điện thu được 10 triệu đồng, vô số vàng bạc, nhiều thỏi vàng.

Theo một tư liệu tiếng Pháp có tến J.Chesneaux Contribution à I'Histoire Nation VietNamienne xuất bản năm 1955, linh mục Père Siefert người chứng kiến sự kiện cướp bóc này kể: " Với những bản mục lục về tài sản đã có trước ngày 5/5/1885 cầm tay, người Pháp đã lấy ở nhà, các đội thân binh: 113 lượng vàng, 742 lượng bạc, 2.627 quan tiền Tại cung thái hậu Từ Dũ - thân mẫu vua Tự Đức: 228 viên kim cương, 266 đồ nữ trang kim cương, ngọc trai và đá quí, 271 đồ dùng bằng vàng, tại các lăng Thiệu Trị, Minh Mạng, Gia Long: đầy ắp những đồ dùng các nhân các vua lúc sinh thời".

Theo Père Siefert, quân Pháp lấy đi mọi thứ của triều Nguyễn dù nhỏ nhất. Đó là vụ cướp phá trắng trợn, "tất cả những thứ gì có thể lấy mang đi được như vương miện, đai lưng, nệm trải nhà, cho đến những ống đựng tăm xỉa răng. Tại các ngân khố hoàng gia, cướp đi một số vàng, trị giá khoảng 24 triệu quan (Franc) ..." - vị linh mục này thuật lại.

Còn Khâm sứ Rheinart trong một bản tường trình gửi Toàn quyền Richaud vào ngày 28/2/1889, viết: Ngày 5/7/1885, trong vụ bạo động Huế, quân Pháp cướp đi nhiều báu vật. Một sự việc vô cùng xấu hổ xảy ra lúc đó: Một con voi bằng vàng, rất kỳ công và có giá trị lớn bị cưa làm đôi vì 2 gã kình địch, gã nào cũng muốn giành phần cho mình cái chất nguyên liệu của đồ vật ấy.

Ngay bản thân tướng De Courcy, người chỉ huy cuộc tấn công kinh đô Huế, vào ngày 24/7/1885 đã gửi cho chính phủ Pháp một bức điện: "Trị giá phỏng chừng các quý vật bằng vàng hay bằng bạc giấu kỹ trong các hầm kín là 9 triệu quan. Đã khám phá thêm nhiều ấn tín và kim sách đáng giá bạc triệu. Xúc tiến rất khó khăn việc tập trung những kho tàng mỹ thuật. Cần cử sang đây một chiếc tàu cùng nhiều nhân viên thành thạo để mang về mọi thứ cùng với kho tàng" - De Courcy đề nghị và bản thân De Courcy lấy được một thanh kiếm báu, về sau tặng cho Bộ trưởng Bộ Chiến tranh Pháp là tướng Campenon và ông này cho lại Bảo tàng Quân đội Pháp (chiếc bao kiếm bị lấy cắp vào năm 1913).

► Xem thêm:

» » » Bản phát thanh năm 1979 kêu gọi toàn dân chống quân xâm lược Trung Quốc

» » » Lễ quốc tang Chủ tịch Hồ Chí Minh

» » » Toàn cảnh trao đổi tù binh giữa VNCH và Bắc Việt năm 1973

► Help us reach 200.000 subs ! https://goo.gl/PQm2PU

► ĐĂNG KÝ kênh giúp chúng tôi đạt 200K Subs. Thanks! ► Website : http://govietnams.blogspot.com/

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ ► Email liên hệ hợp tác: hm96channel@gmail.com ► Fanpage Lịch sử Văn hóa Việt Nam: https://www.facebook.com/LichSu.VanHoa/

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ | Danh sách phát – Playlist | » Lịch Sử Việt Nam: https://goo.gl/N4gEqe

» Nhân Vật: https://goo.gl/TA49C

» Sự Kiện: https://goo.gl/Ts8wER

» Văn Hóa: https://goo.gl/9ifrN6

» Địa Danh: https://goo.gl/ZK3Xho

» Nhìn ra Thế giới: https://goo.gl/rtKiCx